Strona Stowarzyszenia Rodzina 19 Pułku Ułanów Wołyńskich

    Po odejściu dywizji do I Korpusu Polskiego, szwadron pozostaje w Płoskirowie dla ochrony ludności polskiej i rozrasta się do dywizjonu przyjmując nazwę Dywizjon Szwoleżerów. 22 II 1918 wszedł w skład III Korpusu WP na Ukrainie jako Oddzielny Dywizjon Szwoleżerów . W tym czasie szwadron a potem dywizjon liczył 420 ludzi i 380 koni . 13 – 15 IV 1918 r. dywizjon został rozwinięty w Pułk Szwoleżerów i wszedł w skład Oddzielnej Lekkiej Brygady III Korpusu . Pułk w składzie czterech szwadronów konnych i jednego pieszego liczył 26 oficerów, 684 szeregowych i 632 konie .
      8/9 VI 1919 r. uległ rozbrojeniu przez Austriaków pod Pikowem wraz z całym korpusem. Rtm. Feliks Jaworski ukrył się z jednym szwadronem w lasach Ludwipola n/Słuczą. W listopadzie 1918 r. utworzył Szwadron Partyzantów rtm. Jaworskiego i dołączył do grupy mjr Lisa – Kuli pod Włodzimierzem Wołyńskim . Szwadron z plutonem ckm i plutonem artylerii składał się z 8 oficerów, 102 szeregowych i 93 koni . Następnie dzięki ochotnikom rozwinął się 2 II 1919 r. w Dywizjon Jazdy Kresowej, wcielony 6 IX 1919 r. do 1 Pułku Dragonów Kresowych jako IV Wołyński Dywizjon tego pułku. 1 X 1919 r. został przemianowany na IV Wołyński Dywizjon 1 Pułku Strzelców Konnych.
     Ostateczny stan dywizjonu to 15 oficerów, 290 szeregowych i 267 koni . Następnie po reorganizacji w Hrubieszowie, wyszedł na front jako kawaleria 9 Dywizji Piechoty. 14 VIII 1920 r. w Puławach wszedł w skład Ochotniczej Brygady Jazdy mjr. Feliksa Jaworskiego obok pułków: 1 Wołyńskiego, 2 Lubelskiego, 3 Siedleckiego. 23 IX 1920 r. brygada została wycofana z frontu w celu reorganizacji, która trwała do początku grudnia 1920 r., w rejon Międzyrzec – Radzyń. W jej wyniku powstał 19 Pułk Ułanów Wołyńskich , którego 1 i 2 szwadron tworzyły dwa szwadrony IV Wołyńskiego Dywizjonu połączone z 1 i 2 szwadronem Pułku Wołyńskiego. Szwadrony 3 i 4 powstały z połączenia 1 i 2 szwadronu Pułku Lubelskiego z 3 i 4 szwadronem Pułku Wołyńskiego . Plutony ckm i techniczny IV Wołyńskiego Dywizjonu zostały rozwinięte na szwadrony ckm i techniczny 19 Pułku Ułanów. Brygadowy szwadron sztabowy, w ramach nowego pułku obejmował tą samą funkcję. Pozostałości 2 Pułku Lubelskiego oraz wybrani ułani 212 Pułku Ułanów utworzyły S/Z 19 pułku we Włodzimierzu Wołyńskim .
     6 VIII 1924 r. 19 Pułk Ułanów prosił o przyznanie mu szefostwa gen. Karola Różyckiego. Po czternastu latach zwłoki MSWojsk. – z niewiadomych powodów – 2 III 1938 r. przyznało pułkowi szefostwo gen. Edmunda Różyckiego .
     W tym miejscu chciałabym krótko przedstawić biografię patronów 19 Pułku Ułanów Wołyńskich Karola i Edmunda Różyckich.
     Karol Różycki ur. się 5 XI 1789 r. na Podolu w Czerniowcach w powiecie Jampolskim. Jego rodzicami byli Jakub Różycki, żołnierz Regimentu konnego im. Królowej Jadwigi i Elżbieta z Jaskmanickich. Od 1809 r. Karol Różycki służył wojsku Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego. W wieku dwudziestu lat wstąpił do 15 Pułku Ułanów. W kampanii Napoleońskiej 1812 r. służył w stopniu majora. W Królestwie Kongresowym służył w 2 Pułku Ułanów. W 1827 r. Karol Różycki, otrzymał na własną prośbę zwolnienie z obowiązku pełnienia służby wojskowej jako kpt. 2 Pułku Ułanów. Następnie w 1822 r. ożenił się z Marianną Czaykowską i osiadł na Wołyniu w okolicach Cudnowa. Prowadził gospodarstwo rolne i założył hutę szkła i fabrykę potażu i smoły. W 1831 r. był dowódcą Jazdy Wołyńskiej w Powstaniu Listopadowym. Po upadku powstania Karol Różycki został internowany przez Austriaków pod Krakowem i przedostał się do Lwowa. Tam otrzymał paszport i z najstarszym synem Stanisławem udał się na emigrację do Paryża. W kraju pozostała jego żona z dwiema córkami i synem Edmundem.
     Na emigracji Karol Różycki prowadził działalność społeczną i pisarską. W 1832 roku opublikował swój pierwszy utwór pt.: ”Powstanie na Wołyniu czyli Pamiętnik Jazdy Wołyńskiej, uformowanego w czasie wojny narodowej polskiej, przeciw despotyzmowi tronu rosyjskiego, 1831 roku – pisany przez dowódcę tegoż pułku”. W 1837 r. została wydana kolejna praca Karola Różyckiego pt.: ”Uwagi nad wyprawą Jenerała Dwernickiego na Ruś”. Był członkiem Komitetu Narodowego Polski i działaczem Towarzystwa Demokratycznego latach 1835 – 1837. Po 1842 r. Karol Różycki zbliżył się do filozofii i nauk Andrzeja Towiańskigo, co zaowocowało kolejną pracą pt.: ”Do rodaków tułacz kończący tułactwo” wydaną w 1863 roku. Pisał też okolicznościowe rozprawy i odezwy. W 1863 r. po powrocie z Galicji otrzymał od Rządu Narodowego stopień generała w stanie spoczynku. Zmarł w Paryżu 12 IX 1870 r. i został pochowany na cmentarzu Montmarte Allee des Polonais Avenue Sanon .
     Edmund Różycki ur. 4 VIII 1827 w Agatówce na Wołyniu. Był jednym z pięciorga dzieci Marianny i Karola Różyckich. Po upadku Powstania Listopadowego matka ukrywała Edmunda w rodzinie Pilichowskich i Szymanowskich lecz w 1840 roku policja carska natrafiła na ślady chłopca, który zgodnie z rozkazem cara został wywieziony z Wołynia i oddany do Szkoły Kadetów a następnie do carskiej Oficerskiej Szkoły Artylerii. W 1852 r. został skierowany do Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu. W 1854 roku został wysłany przez władze carskie na Kaukaz. W połowie lat pięćdziesiątych doszło do pierwszego spotkania Karola Różyckiego z synem Edmundem w Paryżu. W 1861 roku Edmund Różycki awansował na podpułkownika i został przeniesiony na Wołyń gdzie zdecydował o wystąpieniu z armii. Po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej podjął pracę geometry. Do ponownego spotkania doszło w 1863 r. w Galicji gdzie Karol Różycki przybył na wieść o przygotowaniach do Powstania Styczniowego. Edmund został dowódcą Jazdy Wołyńskiej i objął naczelne dowództwo powstania na Rusi. Stoczył zwycięskie bitwy pod Mikropolem, Wyrobijówką i Leszkami. Rząd Narodowy ,10 VII 1863 mianował go Generałem Brygady Naczelnego Dowództwa Ziem Ruskich. Po powstaniu udał się do Paryża na emigrację i podjął pracę w Towarzystwie Kredytowym i Zarządzie Lyońskiej Kolei Żelaznej w Paryżu. Po śmierci ojca w 1871 roku wrócił do kraju i zamieszkał w Krakowie gdzie pracował jako inspektor w Towarzystwie Ubezpieczeń. Zmarł 23 V 1893 roku i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie .
     
2. Kolejne garnizony.
     
Po utworzeniu pułku w Międzyrzeczu – Radzyniu, 12 XII 1920 r. 19 Pułk Ułanów przeszedł do Głębokiego, gdzie otrzymał zadanie patrolowania linii demarkacyjnej polsko – sowieckiej. Na Białorusi pułk pozostał do marca 1922 r., skąd przeszedł na ostateczne miejsce postoju do Ostroga n/Horyniem i pozostał tam do 15 VIII 1939 r. . W dniu 29 VIII 1922 r. inspektor Jazdy gen. Pajewski dokonał inspekcji pułku w Ostrogu. Garnizon przedstawiał się następująco: ”W koszarach kwateruje Dtwo pułku w 2 – gi i 4 – ty szwadron, 1 – szy i 3 – ci i szwadron k.m. kwateruje dotychczas po wsiach. Roboty przy remontowaniu koszar są prowadzone dość starannie lecz bardzo wolno. O ile tempo pracy nie będzie przyśpieszone nie uda się przed zimą skoszarować całego pułku, a byłoby to bardzo niepożądane i odłożyłoby doprowadzenie pułku do porządku na czas nieokreślony. W koszarach brak zupełnie wszelkiego rodzaju urządzeń koszarowych jak prycze, stołki, ławy itp. Niezbędne jest wybudowanie kuźni, która podczas zimy będzie konieczną, względnie przerobienie na ten cel jednego z budynków koszarowych. Strzelnica jest już na ukończeniu ale w stanie w jakim się obecnie znajduje można już z niej korzystać” .

     
3. Obsada personalna.
     
W okresie istnienia pułku kolejnymi dowódcami byli:
1. por./rtm./mjr Feliks Jaworski (7 IV 1917 – czerwiec 1921),
2. ppłk Michał Cieński (8 VIII 1921 – wrzesień 1921),
3. ppłk S.G. Zbigniew Wincenty Brochwicz – Lewiński (31 X 1922 – 6 X 1927),
4. ppłk S.G. Włodzimierz Karol Henryk Bogusz–Roland (1 IX 1927–12 III1929),
5. ppłk/płk Aleksander Piotraszewski (25 VIII 1929 – jesień 1937),
6. ppłk Dezyderiusz Jan Jerzy Zawistowski (1937 – 1938),
7. ppłk dypl. Józef Zygmunt Pętkowski (1938 – 30 IX 1939).


      Feliks Jaworski – pseud. Rtm. Antoniński , urodził się 18 X 1892 r. w Cyganówce na Podolu i był wyznania rzymsko – katolickiego. Jego rodzicami byli Monika z Romiszewskich i Ludomir Jaworski, obywatel ziemski.
      Wykształcenie elementarne pobierał w domu, a następnie ukończył 8 – klasowe gimnazjum filologiczne w Kamieńcu Podolskim. W latach 1912 – 1914 studiował agronomię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i Dublanach.
      Z początkiem I wojny światowej wstąpił ochotniczo do 12 Pułku Huzarów Rosyjskich, w którym walczył na froncie niemiecko – austriackim do stycznia 1915 r. W lutym został skierowany do szkoły jazdy w Elizabetgradzie, którą ukończył z odznaczeniem. W latach 1914 – 1917 brał udział w walkach z państwami centralnymi w Galicji i na Wołyniu, i awansował w 1915 r. na podporucznika w 1916 r. na porucznika a następnie jako dowódca szwadronu km, na podrotmistrza . W tym okresie został odznaczony wojskowymi odznaczeniami rosyjskimi: św. Anny 4 klasy – z napisem za odwagę, św. Stanisława 3 klasy – z mieczami, św. Anny 3 klasy – z mieczami, św. Jerzego 4 stopnia – z laurowymi liśćmi . W styczniu 1917 r. wstąpił do 3 Pułku Strzelców Legionu Puławskiego, gdzie dowodził Oddziałem Konnym Zwiadowców. Następnie w okresie tworzenia się polskich formacji wojskowych w Rosji, 7 IV 1917 r. utworzył Polski Szturmowy Szwadron Huzarów, na czele którego walczył w składzie różnych jednostek aż do załamania się frontu rosyjskiego. Po przejściu ze szwadronem w rejon Płoskirowa walczył z bandami w obronie życia i mienia społeczeństwa polskiego na Ukrainie . W bitwie pod Antoninami, Jaworski odniósł sześć ran postrzałowych . 22 I 1918 r. wszedł ze szwadronem pod nazwą Dywizjon Szwoleżerów w skład III Korpusu, gdzie następnie sformował Pułk Szwoleżerów. W marcu 1918 r. został mianowany na rotmistrza przez dowódcę III Korpusu, gen. Michaelisa. W czasie kapitulacji korpusu ukrył broń i rynsztunek po okolicznych dworach i nie tracąc kontaktu ze swoimi szwoleżerami, stanął w Ludwipolu na czele tajnej organizacji wojskowej dla samoobrony przed bandami bolszewickimi. W listopadzie na wieść o wskrzeszeniu państwa polskiego, wyruszył na czele małego oddziału szwoleżerów do Polski, staczając po drodze walki z bolszewikami, przedarł się do Włodzimierza Wołyńskiego do grupy mjr. Bończy – Uzdowskiego. W składzie tej grupy od 18 XII 1918 r. jako dowódca szwadronu brał udział we wszystkich walkach w obszarze Włodzimierza Wołyńskiego i był ranny. Od lutego 1919 r. dowodził Dywizjonem Jazdy Kresowej i w marcu uzyskał stopień majora. Na froncie wołyńskim pod Torczynem, po śmierci mjr. Lisa – Kuli, objął dowództwo jego grupy i brał z nią udział w zdobyciu Łucka, a potem w akcji bojowej 1 Dywizji Piechoty gen. Hallera. Po wcieleniu Dywizjonu Jazdy Kresowej we wrześniu 1919 r., do 1 Pułku Strzelców Konnych, przemianowanego następnie na IV Wołyński Dywizjon 1 PSK, dowodził grupą na froncie poleskim i brał udział w walkach podczas wiosennej ofensywy w 1920 r. W czasie odwrotu 17 VI 1920 r. ponownie został ranny ale już w lipcu 1920 r. zorganizował oddział pod nazwą Jazda Ochotnicza mjr. Jaworskiego, na czele którego wszedł w skład grupy uderzeniowej, działającej bezpośrednio pod rozkazami Naczelnego Wodza. Po przełamaniu frontu, brał udział w pościgu za rozbitymi wojskami bolszewickimi aż do 19 VIII 1920 r. W tym dniu został ranny pod Frankopolem. Po wyjściu ze szpitala, jesienią 1920 r. zorganizował 19 Pułk Ułanów, na czele którego od grudnia 1920 – czerwca 1921 r. patrolował linię demarkacyjną polsko – sowiecką n/Dźwiną . Po wojnie, w czasie kolejnej służby w 2 pułku szwoleżerów i 7 pułku ułanów od maja 1921 – listopada 1923 r., odbył kurs dla dowódców pułków w Rembertowie. 1 XI 1923 r. przeszedł na własną prośbę do rezerwy, zaś 30 III 1925 r. został zwolniony od powszechnego obowiązku wojskowego na podstawie orzeczenia wojskowej komisji lekarskiej. Zmarł po roku 1933 . Uzyskał następujące polskie odznaczenia wojskowe: Virtuti Militari klasy V, Krzyż Walecznych – czterokrotnie i odznaki za rany – pięciokrotnie .
      Michał – Pomian Cieński – urodził się 2 II 1882 r. w Stanisławowie w Małopolsce. Był wyznania rzymsko – katolickiego. Jego rodzicami byli Celina Zawadzka i Zbigniew Cieński. Wykształcenie zdobył w austriackich szkołach wojskowych: niższe w Koszycach i wyższe z maturą w Merisch Weisskirschen. Następnie zaliczył rok Akademii w Wiener Neustadt oraz rok Szkoły Kadeckiej w Merisch Leisskirschen. Posiadał znajomość języków: niemieckiego, węgierskiego i francuskiego.
      18 VIII 1902 r. wstąpił do wojska austriackiego jako chorąży i służył aż do rozbicia armii austriackiej w 4 Pułku Ułanów austriackich. W 1914 r. brał udział w pierwszej wojnie światowej jako dowódca szwadronu. Walczył na froncie galicyjskim i pod Gorlicami w Królestwie Polskim . Brał udział w zdobyciu Brześcia Litewskiego. Po przesunięciu pułku na front Bukowiński, walczył jako komendant dywizjonu w okolicy Okna a później na froncie rumuńskim i włoskim. Na froncie włoskim otrzymał dowództwo grupy przy 36 Pułku Strzelców Kołomyjskich. 1 II 1918 r. w stopniu rotmistrza, dowodził III odcinkiem podczas obrony Lwowa. 1 XI 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego. 22 II 1920 r. jako major objął dowództwo 38 Pułku Strzelców Lwowskich. 30 VII 1920 r. Cieński awansowany na podpułkownika został dowódcą 5 Pułku Strzelców Granicznych. 27 II 1921 r. został wyznaczony na dowódcę 19 pułku, jednak jak wskazują liczne dokumenty, z niewiadomych przyczyn, dowództwa pułku nie objął nikomu tego nie meldując. W Dowództwie 2 Brygady Jazdy stawił się dopiero 20 VII 1921 r. i stamtąd odjechał do pułku celem jego objęcia. Akta Personalne nie podają daty odejścia Cieńskiego z pułku . K. Krzeczunowicz w ”Rodowodach” podaje obie daty: 8 VIII 1921 r. – objęcie pułku i wrzesień 1921 r. - koniec służby . 10 VI 1922 r. ppłk Cieński został przeniesiony do rezerwy . We wrześniu 1922 r. objął stanowisko inspektora granicy wschodniej przy województwie tarnopolskim. Od kwietnia 1923 r. pełnił kolejno funkcję zastępcy dowódcy 13 pułku ułanów, dowódcy dywizjonu 22 pułku ułanów i zastępcy dowódcy 22 Pułku Ułanów 30 IX 1927 r. został przeniesiony w stan spoczynku . Zmarł 15 XII 1931 roku . Był odznaczony Virtuti Militari kl. V, Krzyżem Walecznych i Krzyżem Obrony Lwowa.

      Zbigniew Wincenty Brochwicz – Lewiński – urodził się w Kielcach 16 XII 1877 r. Był wyznania ewangelicko – reformowanego. Ojciec – Marceli był chirurgiem, matka – Aleksandra z domu Szymkiewicz. Żonaty, miał dwójkę dzieci: Zbigniewa ur. 4 IX 1904 r. i Annę Malwinę ur. 22 V 1926 r.
      Egzamin dojrzałości zdał w gimnazjum klasycznym w Warszawie. Studia wyższe ukończył na Wydziale Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Znał języki: niemiecki, francuski i rosyjski. Od 1 XII 1895 – 1 XII 1896 r. służył w wojsku rosyjskim, w Pułku Izmajłowskim w Petersburgu jako jednoroczny ochotnik. W 1896 roku ukończył Szkołę Sztabu Generalnego w Warszawie . W 1904 r. po wybuchu wojny rosyjsko – japońskiej Brochwicz – Lewiński nie chcąc zostać wcielonym do wojska rosyjskiego, uciekł do Galicji i osiadł we Lwowie. Tam założył własne przedsiębiorstwo i w krótkim czasie stał się jednym z najlepszych architektów miasta. Jednak jego coraz bardziej interesowała polityka . W 1912 r. wstąpił do Drużyn Sokolich a w 1914 r., krótko przed wybuchem wojny do Związku Strzeleckiego . 8 VI 1914 r. został przydzielony do 1 Pułku Ułanów i na różnych stanowiskach jako: zastępca dowódcy plutonu, dowódca plutonu, oficer gospodarczy pułku, oficer 4 szwadronu, adiutant pułku, dowódca 4 szwadronu, służył w nim do końca jego istnienia tj. do 15 II 1918 r. Podczas służby, 1 III 1915 r. został mianowany chorążym a 18 VII 1915 r. podporucznikiem. 2 XI 1918 r. jako porucznik objął stanowisko dowódcy powiatu zamojskiego a od 10 listopada pracował jako oficer do szeregu poleceń przy dowództwie Okręgu Zamojskiego. 13 I 1919 r. został czasowo przydzielony do Szwadronu rtm. Jaworskiego jako jego zastępca. 9 III 1919 r. dostał przydział do 1 Pułku Szwoleżerów i był dowódcą odcinka południowego grupy operacyjnej gen. Babjańskiego. 1 XII 1919 r. otrzymał stopień rotmistrza. 18 V 1920 r. został przeniesiony do Sztabu Dywizji Jazdy gen. Romera, następnie do grupy gen. Kornickiego a później do grupy gen. Sawickiego . 24 VII 1920 r. został przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy 9 Pułku Ułanów, z którym uczestniczył w walkach przeciwko armii konnej Budionnego na Kresach Wschodnich. W trakcie walk został awansowany na majora i 15 VIII 1920 r. mianowany dowódcą 12 Pułku Ułanów Podolskich. Ciężko ranny w brzuch i pierś w bitwie pod Żółtańcami 19 VIII 1920 r.